Müzakere Çerçeve Belgesi

Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki müzakerelerin içeriğini belirleyen Müzakere Çerçeve Belgesi 3 bölümden oluşmaktadır: Müzakereleri düzenleyen ilkeler, müzakerelerin esası ve müzakere usulleri.

Bölüm 1: Müzakereleri Düzenleyen İlkeler

Bu bölümde, müzakere sürecinin nihai hedefi; müzakerelerin başlama şartları, hangi koşullarda askıya alınacağı ve ilerleyebilmesi için gerekli şartların neler olduğu açıklanıyor.

Müzakere Çerçeve Belgesi’nin ilkelerini belirten 1. kısmın ikinci maddesinde, çok açık ve net bir şekilde, “müzakerelerin tam hedefinin tam üyelik” olduğu vurgulanmaktadır. Ancak müzakere sürecinin “sonucu önceden garanti edilemeyen ucu açık bir süreç” olarak belirtilmesi ve “hazmetme kapasitesinin” vurgulanması, sadece Türkiye için değil, tüm aday ülkeler için belirtilmektedir.

Dördüncü madde, Türkiye ile müzakerelerin başlaması için Kopenhag siyasi kriterlerinin yeterli derecede yerine getirilmesini şart koşmaktadır. Bu bağlamda Türkiye'den demokrasi, insan hakları, işkencenin önlemesi, hukukun üstünlüğü, ifade özgürlüğü, din özgürlüğü, kadın hakları ve sendikal haklar gibi alanlarda reformlara devam etmesi istenmektedir. Beşinci maddede ise bu ilkelerin ihlal edilmesi durumunda müzakerelerin askıya alınabileceğinin altı çizilmektedir.

Altıncı maddede, müzakerelerin ilerleyebilmesi için Türkiye'den, Kopenhag kriterlerinde ilerleme sağlaması, komşularıyla iyi ilişkiler kurması (Yunanistan ve Ermenistan), Kıbrıs'ta BM ve AB ilkeleri çerçevesindeki çözüm çabalarına desteğini sürdürmesi ve Ortaklık Anlaşması’nın tüm üye ülkeleri kapsayacak şekilde genişletmesi (Kıbrıs Rum Kesimi'nin Gümrük Birliği'ne dâhil olması) beklenmektedir.

Bölüm 2: Müzakerelerin Esası

Müzakere Çerçeve Belgesi’nin bu bölümünde Türkiye'nin “müktesebatı” yüklenmesi konusundaki hak ve yükümlülüklere yer verilmektedir. Müktesebat, Birliğin temelini oluşturan Antlaşmaları; bu antlaşmalar uyarınca kabul edilen mevzuat ve kararları; Adalet Divanı kararları; Birlik çerçevesinde kabul edilen kurumlar arası anlaşmalar, ilke kararları, bildirimler, tavsiyeler, kılavuzlar gibi hukuki bağlayıcılığı olmayan işlemler, Ortak Dış ve Güvenlik politikası çerçevesinde kabul edilmiş ortak eylemler, ortak tutumlar, deklarasyonlar, sonuç bildirgeleri ve diğer işlemler; adalet ve içişleri çerçevesinde kabul edilmiş ortak eylemler, ortak tutumlar, imzalanmış sözleşmeler, ilke kararları, bildirimler ve diğer işlemler ile Topluluklar tarafından veya Topluluklar ve üye devletler tarafından birlikte akdedilmiş uluslararası anlaşmalar ve üye devletlerin Birlik faaliyetlerine ilişkin olarak aralarında akdettikleri uluslararası anlaşmaları” içermektedir.

Türkiye Müktesebatı üstlenme konusundaki hak ve yükümlülüklerine müzakereler sırasında geçici tedbirler alınmasını isteyebilir. Ancak bu geçici tedbirlerin süre kapsamının sınırlı olması ve müktesebata uyum için bir plan bulunması gerekmektedir. Tarım ve çevre gibi bütçeye büyük yükler getiren ve uygulanması durumunda kısa vadede büyük sosyal ve siyasal sorunlara yol açacak konularda Türkiye'ye derogasyon hakkı sağlayacaktır. Ayrıca Birlik serbest dolaşım konusunda önemli sınırlamalar getirmek istemektedir.

Bölüm 3: Müzakere Usulleri

Bu bölümde müzakerenin esasları ile ilgili kararların nerede alınacağı, tarama sürecinin nasıl başlatılacağı, müzakerelerin kaç başlığa bölüneceği ve her başlığın nasıl müzakereye açılacağı gibi şartlar belirtilmektedir.
Belgenin 18. maddesine göre müzakerelerin esası “tüm üye devletlerin ve aday ülkenin katıldığı” bir hükümetler arası konferansta belirlenmektedir. Bu kapsamda Komisyon, Türk hükümetine müktesebatı tanıtmak ve Türkiye'nin müktesebatı üstlenme konusunda hangi aşamada bulunduğunu tespit etmek için bir tarama süreci başlatmıştır.

Bu amaçla müktesebat 35 ayrı başlığa bölünmüştür ve her başlıkla ilgili biri tanıtıcı tarama diğeri ayrıntılı tarama olarak 2 ayrı aşamadan oluşan bir tarama süreci yapılmaktadır. Tarama süreci biten her müktesebat başlığında müzakerelere başlamak için Konsey'in, Komisyon'un tarama sürecinde elde ettiği bilgilere dayanarak oybirliği ile karar alması gerekmektedir. Türkiye'nin iç hukukunu müktesebatla uyumlu hale getirme ve bunu uygulamaya geçirme süresinin, müzakerelerin hızını belirleyeceği vurgulanmaktadır.

MÜKTESEBAT BAŞLIKLARI

1. Malların serbest dolaşımı
2. İşçilerin serbest dolaşımı
3. İş kurma hakkı ve hizmet sunumu serbestisi
4. Sermayenin serbest dolaşımı
5. Kamu ihaleleri
6. Şirketler hukuku
7. Fikri mülkiyet hukuku
8. Rekabet politikası
9. Mali hizmetler
10. Bilgi toplumu ve medya
11. Tarım ve kırsal kalkınma
12. Gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı politikası
13. Balıkçılık
14. Ulaştırma politikası
15. Enerji
16. Vergilendirme
17. Ekonomik ve parasal politika
18. İstatistik
19. Sosyal politika ve istihdam
20. Girişimcilik ve sanayi politikası
21. Trans-Avrupa ağları
22. Bölgesel politika ve yapısal araçların koordinasyonu
23. Yargı ve temel haklar
24. Adalet, özgürlük ve güvenlik
25. Bilim ve araştırma
26. Eğitim ve kültür
27. Çevre
28. Tüketici ve sağlığın korunması
29. Gümrük birliği
30. Dış İlişkiler
31. Dış politika, güvenlik ve savunma politikası
32. Mali kontrol
33. Mali ve bütçesel hükümler
34. Kurumlar
35. Diğer hususlar